«الصوم و هو الامساک من المفطرات بقصد القربه» روزه عبارت است از امساک از مفطرات به قصد تربت.
مفطرات عبارتند از: خوردن و نوشیدن، آمیزش، خودارضایی، دروغ بستن به خدا و پیامبر و ائمه (ع)، استعمال دخانیات و رساندن دود و غبار غلیظ به حلق و فروبردن عمدی سر به زیر آب، باقی ماندن بر جنابت، قاعدگی و نفاس تا اذان صبح عمداً و تهوع عمدی.
تعریف روزه درمانی از نظر طب جامع نگر: پرهیز کنترل شده و تعمدی از غذاهای جامد برای مدت خاص جهت درمان بیماری خاص.

تاریخچه

ناتوراپت ها احتمالاً یکی از گروه هایی هستند که مخالف استفاده از داروهای گوناگون هستند. یک متخصص و راهنمای ناتوراپت انگلیسی به نام «لئون چاتیور» روزه را قدیمی ترین روش درمان شناسی شناخته شده انسان می نامد و می افزاید که انسان های بدوی از روی غریزه وقتی احساس خوبی نداشتند خوردن را متوقف می کردند و هر چقدر که لازم و ضروری بود می نوشیدند، تا وقتی سلامتی بازگردد چیزی نمی خوردند. تا قبل از گسترش طب استعماری در کشورهای اسلامی، مسلمانان تحت تاثیر طب القرآن و طی فقهی بیشتر به درمان طبیعی و درمان با غذا و پرهیز معتقد بودند، چنان که پزشک مسلمان «محمدبن زکریای رازی» همواره درمان با غذا را به پزشکان توصیه می کرد و در این باره کتابی نوشته که در آن درمان بیماری ها را با غذا بیان می دارد.
او این گونه توصیه می نمود: «مهما قدرت ان تعالج بالا غذیه لا یقالج بالادویه»(تا جایی که می توانی بیماران را با غذا معالجه کنی از درمان با دارو بپرهیز(.
بعد از گسترش اسلام روزه جزء واجبات مسلمانان شناخته شده است که پیامبر اکرم (ص) در مورد روزه می فرماید: «صوموا تصحوا»(مجلسی، بحارالانوار، ج 96، ص255) روزه بدارید، تا تندرست شوید.
اساس روزه درمانی
پیامبر اکرم می فرماید: «المعده یثت کل داء و الحمه راس کل دواء»
‏معده خانه تمام دردها است و پرهیز و امساک بالاترین داروها است (طب النبی به نقل از بحارالانوار، ج 59، ص 290‏) طب جامع نگر بر مبنای نظریه ای است که عقیده دارد بیماری تنها در نتیجه تلاش بدن در رفع موانعی که در راه  ‏انجام وظیفه دستگاه های بدن پیدا شده اند به وجود می آید. این موانع برخلاف عقیده علم پزشکی و این در وهله اول از عواملی که در «داخل» بدن افراد دخالت دارند «نه در خارج» سرچشمه می گیرد.
‏و نیز معتقدند که اولین و اساسی ترین اصل درمان طبیعی این است که کلیه بیماری های معمول یک علت مشابه دارند و آن جمع شدن مواد زائد و مضر در دستگاه های بدن و تلاش برای دفع آنها است.
‏طب النبی، در این مورد می فرماید یکی از عوامل درمانی با ارزش که از همه مهم تر است امساک در غذا است. عدم امساک درغذا در طب راج دلیلی است براین که تا چه حد در ساده ترین حقیقت مرتبط با جریان های طبیعی از لحاظ غلبه بر بیماری غافل مانده اید.
«و لیس شیء انمع من امساک البدن الا عما یحتاج الیه»
‏(و چیزی سودمند تر از امساک بدن جز از آن چه به آن احتیاج دارد نیست). «سفینه البحار،ج2، ص 78 ‏).
‏و اما این که یکی از مهم ترین کارهای بدن عمل مثبت جذب و یا عمل منفی دفع است، لکن این دو عمل نمی توانند با هم انجام شوند. باید جذب غذا به طورکامل قطع گردد، موقعی که غذا وارد بدن نمی شود، بدن برای دفع مواد سمی جمع شده در خود اقدام می کند. این مواد در نتیجه سوءتغذیه و عوامل ناسازگار چون خستگی عصبی، اضطراب، نگرانی، افراط و غیره جمع می شوند.
‏بنابراین روزه مطمئن ترین وسیله برای دفع هر نوع بیماری است، زیرا به این طریق همه نیروی بدنی انسان متوجه پاک سازی می گردد و بدنی که از لحاظ داخلی واقعاً تمیز باشد سالم است و روزه عالی ترین و بزرگترین پاک کننده بدن است، البته وقتی که این روزه همراه با پرهیز ازگناه همراه شود به صورت روزه ای است که اسلام به آن اشاره و تاکید دارد.
‏وهمین طور روزه علاوه برجنبه های معنوی آن از نظر سلامتی جسمی، برای تصفیه و پاک سازی بدن از مواد مضر و بیماری زا بسیار مؤثر است.
به گفته ربیع بن انس : (پشه تا وقتی گرسنه است می تواند به حیات خود ادامه دهد ولی آن گاه که سیر و فربه گردد از سیری می میرد.)
وقتی انسان روزه می گیرد، بدن کم کم از غذاهای ذخیره شده استفاده می کند و از اندوخته های داخلی برای انرژی مصرفی خود بهره برداری می نماید.

روزه درمانی از نظر دکتر الکسیس کارل(Alexis carrel)

‏دکتر «الکسیس کارل» فیزیولوژیست و زیست شناس و جراح و متفکر و محقق فرانسوی می نویسد: در روزه ابتدا گرسنگی و گاهی نوعی تحریک عصبی و بعد ضعف احساس می شود. در عین حال، حالتی اتفاق می افتاد که اهمیت زیادی دارد.
‏با روزه قند کبد در خون می ریزد و چربی هایی که در زیر پوست ذخیره شده اند و پروتئین های عضلات و غدد سلول های کبدی آزاد می شوند و به مصرف تغذیه بافت ها می رسند.
‏تمام اعضاء مواد خاص خود را برای نگهداری تعادل محیط داخلی و قلب قربانی می کنند و به این ترتیب روزه تمام بافت های بدن را می شوید و آنها را عوض می کند.
‏روزه با ایجاد تشنگی، آب بافت ها را می گیرد و با ایجاد گرسنگی پروتئین ها و مواد چربی اندامی را بسیج می کند.

روش انجام دادن روزه درمانی

بخورید و بیاشامید تا رشته سفید (صبح) از میان رشته سیاه (شب) بیرون زده و برای شما آشکار گردد، سپس روزه را تا هنگام شب به اتمام رسانید.
‏طولانی و شدید بودن روز ‏بستگی به سن و روش انجام روز ‏دارد. یک متخصص ممکن است روزه کوتاه مدت یا طولانی مدت را مثلاً به مدت یک یا دو روز در هفته در مدت 40 یا 50 ‏روز سفارش کند. روزه درمانی طولانی تر در کلینیک ها، مکان های بهداشتی یا چشمه های آب معدنی معمولاً انجام می شود.
‏روز  ‏برحسب وضع بیماری ممکن است به مدت دو، سه، پنج، بیست و حتی سی روز انجام گیرد که معمولاً در افراد سالم هر چه مدت روزه طولانی تر باشد نتیجه آن در پیشگیری از بیماری ها بهتر است.
‏روش روزه گرفتن برحسب سن و شرایط و بیماری در افراد فرق می کند. روزه ای که دین اسلام به آن اشاره  ‏دارد این است که فرد می بایستی از اذان صبح تا اذان مغرب از خوردن و آشامیدن جلو گیری کند. ولی روزه ‏غیر از موارادی که اسلام به آن اشاره دارد می تواند به صورت امساک از غذا باشد که فرد می تواند هر چقدرکه میل دارد آب بنوشد ولی از غذا امساک نماید.

انواع روزه از نظر اسلام

1- روزه های واجب     2- روزه های مستحبی

روزه های واجب:

1- روزه ماه مبارک رمضان، 2- روزه قضا، 3- روزه کفاره، 4- روزه کسی که در حج تمتع قادر به خرید قربانی نیست، 5- روزه سومین روز اعتکاف، 6- روزه نذر.

روزه های مستحبی:

1- سه روز از هر ماه،  2- ایام البیض (سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم هر ماه)،  3- روز تولد پیامبر اکرم (ص) 17 ربیع الاول، 4- روز مبعث (27 رجب)، 5- روز غدیر (28 ذیحجه)، 6- روز عرفه، 7- روز مباهله (24 ذیحجه)، 8- روزه در ماه رجب و شعبان (تمام یا بعضی از روزهای ماه)، 9- اولین و سومین روز محرم، 10- هر پنج شنبه و جمعه، 11- اول ذیحجه تا روز نهم ذیحجه.
روزه در برابر انواع بیماریها
‏در سال های اخیر پژوهش های علمی در زمینه روزه اسلامی در برابر انواع بیماری انجام شده است که از مجموع آن پژوهشگران چنین نتیجه گرفته اند:
1‏. در شرایط معمولی، روزه اسلامی هیچ گونه اثر سوئی بر پدیده های طبیعی دستگاه مختلف بدن ندارد.
2‏. اثر غذا نخوردن به مدت بیست و چهار ساعت در 56 ‏کودک یک تا نه ساله کاهش قند خون به حدود نصف بوده اما این کاهش با عوارض همراه نبوده است. البته توصیه می شود که در زوزهای طولانی این کودک از ادامه روزه خودداری کند.
3‏. بررسی که با گروه کنترل همراه بوده در دو خانم حامله پاکستانی و بنگلادشی ساکن انگلستان که در ماه رمضان روزه گرفته بودند، با گروهی که روزه نداشتند یکسان بوده و عوارضی در جنین مشاهده نشده است.
4‏. در بیماران دیابتی با شدت خفیف و متوسط، روزه مضر نیست.
‏برای بیماران چاق خصوصاً آنهایی که دارو مصرف نمی کنند روزه مفید است به خصوص اگر در خوردن افطار و سحری زیاده روی نکنند.
‏بیماران دیابتی که قرص های پایین آورنده قند خون مصرف می کنند، روزه اختلال عمده ای در آنها پدید نمی آورد. پیشنهاد می شود که هنگام روزه داری، داروی خود را به نصف معمول کاهش دهند.
‏بیماران دیابتی که انسولین دریافت می کنند مخصوصاً کسانی که اسیدوز دارند بهتر است روزه نگیرند، اگرچه در موارادی هیچ گونه اثر سوء دیده نشده و حتی در بعضی کاهش قند خون نیز مشاهده شده است.
5‏. بیماران کلیوی شدید روزه برایشان توصیه نمی شود، زیرا نخوردن ممکن است با افزایش بتاسیم همراه باشد. اما در افرادی که گیرنده پیوند کلیه بوده و از پردنیزولون و سیکلوسپورین مصرف می کردند و دارای آزمایش های طبیعی کلیوی بوده اند پس از روزه گرفتن اختلالی مشاهده نشده است.
.6 بیماران گوارشی: برای بیماران مبتلا به زخم معده و اثنی عشر حاده روزه گرفتن صلاح نیست، ولی آنان که سابقه زخم داشته اند و فعلاً بدون علامت هستند می توانند روزه بگیرند و در صورت وجود علایم و یا هیپراسیدیته، از داروهای معمول مانند سایمتیدین یا رانیتیدین استفاده کنند.
7‏. ناراحتی های روده ای: حرکات روده ای در هنگام غذا خوردن هر دو ساعت یک بار است و از این رو اثر تحریک امساک بر حرکات و کار روده کاسته شده و اکثراً روزه برای ناراحتی های روده ای مانند (Spastic colits‏) مفید است.

موارد استفاده درمانی

دکتر عبدالعزیز اسماعیل پزشک مصری، درمان بیماری های دیابت، ورم کلیه و بیماری قلب همراه با تورم و التهاب مفاصل و اضطراب های مزمن روده را به وسیله روزه بیان کرده است.
«ولهارد»(Volhard) می گوید که روزه یکی از موثرترین راه های درمان گلومر و نفریت حاد (ورم کلیه) است. «آلکسی سوفرین» دانشمند روسی می گوید که درمان از طریق روزه فایده ویژه ای برای درمان کم خونی، ضعف روده ها، ورم ساده و مزمن، دمل های خارجی، سل، اسکیزوفرنی، روماتیسم، نقرس، استسقاء، نوراستنی، عرق النساء، ریختگی وست، بیماری های چشم، مرض قند، بیماری های جلد، بیماری های کبد، کلیه و غیره دارد.روش ایشان روزه چند روزه و افطار با آب است.
پزشکان تمایل دارند روزه را از روند درمان خارج کنند اما اخیراً شروع به پذیرش آن کرده اند گفته می شود که روزه در درمان ورم مفاصل، فشار خون بالا و حساسیت به بعضی غذاهای خاص و روماتیسم مفید است. همچنین در درمان اسکیزوفرنی (شیزوفرنی) با نتایج مثبت در بیمارستان مسکو و نیویورک به کار رفته است.

عوارض

اولین واکنش به روزه طولانی ناخوشایند است و شامل اسهال، سردرد، استفراغ و تنفس بد می باشد. در طول روز اول بایستی این علایم از بین بروند، همان طور که حس گرسنگی از بین می رود.

احادیث وروایات

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
روزه بداريد تا تن درست بمانيد.

 پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ):
خداوند به يكى از پيامبران بنى اسرائيل ، وحى كرده كه به طايفه ات خبر بده هيچ بنده اى ، يك روز براى خشنودى من روزه نمى گيرد، مگر آن كه تن او را سالم مى داريم و او را پاداشى بزرگ مى دهم.
امام على (عليه السلام )

روزه ، يكى از دو (طريق ( سلامت است .
گرسنگى كشيدن ، سودمندترين درمان است .
گرسنگى و بيمارى ، با هم